نمایندگان مجلس شورای اسلامی روز سه‌شنبه با اکثریت قاطع آرا، طرح تحقیق و تفحص از عملکرد سامانه‌های مدیریت گذرگاه داده‌های کشور که به‌طور عامیانه به "فیلترشکن" معروف هستند، موافقت کردند. این تصمیم در پی نگرانی‌های فزاینده از گردش مالی عظیم، تأثیرات امنیتی و اجتماعی ناشی از استفاده گسترده از فیلترشکن‌ها و ابزارهای حاکمیت‌گریز در کشور اتخاذ شده است. این اقدام مجلس، فصل جدیدی در بررسی ابعاد پنهان و آشکار پدیده فیلترشکن در ایران می‌گشاید و به دنبال شفاف‌سازی این حوزه پرچالش است.
`
`
ابعاد مالی و ذینفعان تجارت فیلترشکن: دغدغه‌های اصلی مجلس
یکی از اصلی‌ترین محورهای تحقیق و تفحص مجلس، بررسی ابعاد مالی و اقتصادی پدیده فیلترشکن است. با اشاره به برآوردهای برخی مقامات دولتی مبنی بر گردش مالی ۲۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومانی سالیانه در این حوزه، نمایندگان خواستار شناسایی اشخاص حقیقی و حقوقی ذینفع در فروش این ابزارها شده‌اند. این سوال کلیدی که "طرف‌های ذینفع چه کسانی هستند و این مبلغ در جیب کدام اشخاص حقیقی یا حقوقی می‌رود؟" نشان‌دهنده جدیت مجلس در ریشه‌یابی آنچه "تجارت زیرزمینی" نامیده می‌شود، است. همچنین، این تحقیق به بررسی مبنای قیمت‌گذاری ترافیک و پهنای باند اینترنت برای مصرف‌کنندگان نهایی و سهم مردم از هزینه‌های ناشی از عدم مدیریت بهینه شبکه نیز می‌پردازد. مقابله با تخلفات احتمالی اشخاص و مأموران دولتی ذینفع در "مافیای فروش فیلترشکن" نیز از دیگر اهداف مهم این تحقیق است.
محورهای کلیدی تحقیق و تفحص از سامانه‌های فیلترشکن: از حفاظت داده تا امنیت ملی
این تحقیق و تفحص جامع، ۱۱ محور اصلی را در بر می‌گیرد که از جنبه‌های فنی و زیرساختی تا مسائل اجتماعی و امنیتی را شامل می‌شود. برخی از مهم‌ترین موضوعاتی که قرار است مورد بررسی قرار گیرند عبارتند از:
نسبت ترافیک مصرفی داخلی به خارجی و برنامه‌های موجود برای افزایش سهم ترافیک داخلی و تحقق هدف ۷۰ درصدی.
میزان دسترسی سکوهای خارجی به داده‌های شهروندان ایرانی و اقدامات انجام شده برای حفاظت از حریم خصوصی پس از مصوبه سال ۱۳۹۶ شورای عالی فضای مجازی.
شناسایی سامانه‌ها و نرم‌افزارهای خارجی که داده‌های رمز شده و غیرقابل نظارت توسط مراجع ذی‌صلاح را تبادل می‌کنند.
تدابیر دستگاه‌های حاکمیتی برای حفاظت از اطلاعات شهروندان در برابر بهره‌برداری و سوءاستفاده دشمنان و همچنین مقابله با فیلترشکن‌های خارجی.
نحوه نظارت دستگاه‌های همکار و ناظر بر تبادل داده در فضای فروش فیلترشکن و اقدامات صورت‌گرفته برای حفظ سلامت و امنیت روانی کودکان در فضای مجازی.
زمینه‌های تصمیم مجلس: چالش‌های کنونی اینترنت در ایران
تصمیم مجلس برای تحقیق و تفحص از فیلترشکن‌ها در شرایطی اتخاذ شده است که بسیاری از پلتفرم‌های پرطرفدار جهانی در ایران فیلتر هستند و کاربران نیز تمایل چندانی به استفاده از نمونه‌های داخلی مشابه ندارند. این وضعیت منجر به استفاده گسترده و فراگیر از ابزارهای حاکمیت‌گریز شده و خود عامل ایجاد نگرانی‌هایی از جمله نقض حریم شخصی شهروندان و بروز تهدیدات امنیت ملی شده است. در حالی که مدت‌هاست موضوع رفع فیلترینگ مطرح است، شائبه‌هایی درباره کلید خوردن طرح "اینترنت طبقاتی" و بحث‌های طولانی‌مدت درباره توسعه شبکه ملی اطلاعات، بر پیچیدگی‌های این فضا افزوده است. این عوامل مجموعاً بستری را فراهم آورده‌اند که مجلس را بر آن داشته تا ابعاد پنهان و آشکار این پدیده را با جدیت واکاوی کند.
پیامدهای احتمالی تحقیق و تفحص از فیلترشکن‌ها برای آینده فضای مجازی
نتیجه این تحقیق و تفحص مجلس می‌تواند پیامدهای مهمی برای آینده فضای مجازی کشور داشته باشد. انتظار می‌رود این بررسی جامع، به شفافیت بیشتر در مورد عوامل پشت پرده تجارت فیلترشکن و همچنین عملکرد دستگاه‌های مسئول در مدیریت داده‌ها و مقابله با ابزارهای حاکمیت‌گریز کمک کند. این امر همچنین می‌تواند به بازنگری در سیاست‌های فیلترینگ، تقویت زیرساخت‌های داخلی و افزایش اعتماد عمومی به پلتفرم‌های بومی منجر شود. با این حال، واکنش‌ها و اقدامات بعدی دولت و نهادهای ذیربط پس از ارائه گزارش نهایی مجلس، مسیر آتی دسترسی به اینترنت و پدیده فیلترشکن‌ها را در ایران تعیین خواهد کرد.
مطالب مرتبط
- آمریکا با راه‌اندازی پلتفرم متمرکز هوش مصنوعی Genesis Mission، زیرساخت علمی و محاسباتی خود را متحول می‌سازد
- آسیب‌پذیری‌های جدی Fluent Bit، زیرساخت‌های ابری را در معرض خطر نفوذ گسترده قرار می‌دهد
- بازگشت تهاجمی Sha1-Hulud: بیش از ۲۵ هزار مخزن npm هدف حملات مخرب قرار گرفتند
- موج جدید حملات ClickFix با استفاده از به‌روزرسانی‌های جعلی ویندوز اطلاعات حساس کاربران را به سرقت می‌برند
